Η ενδομητρίωση είναι μια νόσος, η οποία προσβάλλει γυναίκες  κυρίως της αναπαραγωγικής ηλικίας και επηρεάζει περίπου 157 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως , μειώνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους.

Τα τελευταία δεδομένα του οργανισμού FDA των ΗΠΑ, αναφέρουν ότι περίπου οι μισές ασθενείς με ενδομητρίωση χρειάστηκε να επισκεφθούν κατά μέσο όρο 5-6 γυναικολόγους για να φτάσουν σε διάγνωση, ενώ το μέσο χρονικό διάστημα από την έναρξη των συμπτωμάτων εώς και την ακριβή διάγνωση ξεπερνάει  τα 7 έτη

Τι είναι η ενδομητρίωση ;

Ενδομητρίωση ονομάζεται η ύπαρξη ιστού παρόμοιου  με αυτόν του ενδομητρίου, που φυσιολογικά υπάρχει μόνο μέσα στην κοιλότητα της μήτρας , σε άλλα σημεία εξωτερικά της μήτρας . Ενδομητριωσικές εστίες μπορούν να υπάρξουν σε σημεία όπως οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες, οι ιερομητρικοί σύνδεσμοι, η ουροδόχος κύστη, το ορθό, οι ουρητήρες, τα νεύρα της  πυέλου ή ακόμα και απομακρυσμένα σημεία όπως το διάφραγμα, με αποτέλεσμα την πρόκληση φλεγμονώδους αντίδρασης και δημιουργία συμφύσεων.

Τα κύρια συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι ;

• Δυσμηνόρροια (πόνος κατά την περίοδο)
• Γενικευμένος  πόνος στην ελάσσονα πύελο που δεν υποχωρεί πλήρως μετά το πέρας της περιόδου
• Πόνος κατά την σεξουαλική επαφή
• Υπογονιμότητα
• Δυσκοιλιότητα ή και πόνο κατά την κένωση
• Πόνος κατά την ούρηση
• Ναυτία
• Μεγάλες ποσότητες αίματος κατά την έμμηνο ρύση

Σημαντικό είναι να γνωρίζουν οι γυναίκες πως τα συμπτώματα δεν είναι ανάλογα του μεγέθους των εστιών. Έτσι , μικρές εστίες για παράδειγμα που δεν ξεπερνούν τα 10-15χιλ οι οποίες βρίσκονται στην περιοχή των ιερομητρικών συνδέσμων ή πλησίον νεύρων της πυέλου δημιουργούν πιο επώδυνα συμπτώματα από μια ενδομητριωσική κύστη ωοθήκης 6-7 εκ. η οποία μπορεί να είναι τελείως ασυμπτωματική. 

Πως γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης ;

Το πρώτο βήμα για την διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι η λήψη ενός ολοκληρωμένου ιστορικού και η λεπτομερής κλινική γυναικολογική εξέταση. Σε αυτή περιλαμβάνεται η διακολπική ψηλάφηση, η ψηλάφηση του ορθού, ο διακολπικός και διακοιλιακός υπέρηχος και σε κάποιες περιπτώσεις και ο υπέρηχος των νεφρών. Ορισμένες φορές ίσως απαιτηθεί και διενέργεια περαιτέρω εξετάσεων όπως η κολονοσκόπηση ή η μαγνητική τομογραφία για την καλύτερη ακόμα απεικόνιση οργάνων, που δεν μπορούν να εξεταστούν με τις παραπάνω μεθόδους.

Η λαπαροσκόπηση είναι αυτή που θα θέσει όμως με βεβαιότητα όχι μόνο την διάγνωση αλλά και την έκταση της νόσου ενώ ταυτόχρονα θα αποτελέσει και ένα όπλο στην θεραπεία της.

Ποια είναι η θεραπεία της ενδομητρίωσης ;

Η θεραπεία της ενδομητρίωσης μπορεί να είναι φαρμακευτική, χειρουργική ή συνδυασμός και των δύο. Το είδος της θεραπείας εξαρτάται από την ηλικία της ασθενούς, την επιθυμία για εγκυμοσύνη, την ένταση και διάρκεια των συμπτωμάτων, το στάδιο της νόσου και εάν πρόκειται για πρωτοπαθή νόσο η υποτροπή.

Η φαρμακευτική (ορμονική ή μη) θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα με αντιοιστρογονική δράση που προκαλούν αμηνόρροια, με αποτέλεσμα την ατροφία των ενδομητρικών εστιών ή/και αναλγητικά.

Η ορμονική θεραπεία οδηγεί στην ανακούφιση των συμπτωμάτων (κυρίως του πόνου) και σε αυτήν περιλαμβάνονται τα αντισυλληπτικά δισκία, τα προγεσταγόνα (νταναζόλη, νκεστρινόνη,μιφεπριστόνη) καθώς και οι GnRH–Αγωνιστές.

Τα αντισυλληπτικά δισκία, τα οποία χρησιμοποιούνται σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης, μετά από συνεχή χορήγηση για 6-12 μήνες. Η χρήση των GnRH – αγωνιστών έχει σήμερα ευρεία εφαρμογή για την αντιμετώπιση της Ενδομητρίωσης, έχοντας ως αποτέλεσμα αμηνόρροια και αναστρέψιμη ψευδοεμμηνόπαυση.Η χρήση του όμως έχει και ορισμένες παρενέργειες , οι σημαντικότερες των οποίων είναι η ψυχολογική μετάπτωση των νεαρών γυναικών, καθώς και η απώλεια οστικής μάζας.  Για την αντιμετώπιση των παρενεργειών τους  προτείνεται η σύγχρονη χορήγηση χαμηλών δόσεων οιστρογόνων και προγεστερόνης (add-back therapy).

Σε περιπτώσεις εν τω βάθει ενδομητρίωσης με διήθηση οργάνων ή νεύρων της πυέλου (π.χ. σιγμοειδές , ορθό, ουροδόχος κύστη , ουρητήρα, υπογάστριο πλέγμα, ισχιακό νεύρο) η χειρουργική θεραπεία είναι μονόδρομος. Επίσης η χειρουργική θεραπεία είναι απαραίτητη σε ασθενείς που θέλουν να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα και σε γυναίκες με υπογονιμότητα, που οφείλεται στην ενδομητρίωση.

Η χειρουργική θεραπεία αποβλέπει στην εξαίρεση  όλων των ορατών εστιών της νόσου, τη λύση των συμφύσεων, την εξαίρεση ενδομητριωμάτων και την αποκατάσταση φυσιολογικών ανατομικών σχέσεων της πυέλου. Τα χειρουργεία αυτά είναι αυξημένης δυσκολίας και πρέπει να πραγματοποιούνται από εξειδικευμένους χειρουργούς ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την ασθενή. 

Δυστυχώς η ενδομητρίωση παρουσιάζει υψηλά ποσοστά υποτροπών. Το 10-20% των ασθενών θα έχει υποτροπή της νόσου σε ένα χρόνο (ανάλογα με το στάδιο) και το 40% σε 5 χρόνια. Για τον περιορισμό των υποτροπών συνίσταται μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις η φαρμακευτική αγωγή με GnRH– αγωνιστές ή με διενογέστη (dienogest) μετά την επέμβαση.

Ποιος είναι ο καταλληλότερος να αντιμετωπίσει την ενδομητρίωση;

Μια πολυσύνθετη νόσος όπως η ενδομητρίωση πρέπει να αντιμετωπίζεται ολιστικά .

Όσον αφορά το χειρουργικό κομμάτι , οι γυναίκες θα πρέπει να απευθύνονται σε έμπειρους χειρουργούς γυναικολόγους , οι οποίοι έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και ικανότητες να πραγματοποιήσουν τις  πολύπλοκες αυτές χειρουργικές αυτές επεμβάσεις με ακρίβεια και λεπτομέρεια . Τα χειρουργεία αυτά πραγματοποιούνται με ελάχιστες επεμβατικές μεθόδους όπως η Λαπαροσκοπική ή η Ρομποτική Χειρουργική. 

Η συνέργεια από ψυχολόγο , διατροφολόγο , αναισθησιολόγο με εξειδίκευση στο ιατρείο πόνου αλλά και γυμναστή-φυσιοθεραπευτή είναι απαραίτητη και τέλος σε περιπτώσεις υπογονιμότητας με αιτιολογικό παράγοντα την ενδομητρίωση η συνεργασία ενός έμπειρου Χειρουργού-Γυναικολόγου με έναν Γυναικολόγο εξειδικευμένο στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή κρίνεται επίσης απαραίτητη ώστε να επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για την ασθενή.